مسجد پامنار(کرمان)  شماره ثبت تاریخی 210:

مسجد پامنار که در خیابان شهید فتحعلیشاهی قرار دارد، از آثار دوره حکومت آل مظفر است. این بنا در سال 793 هجری قمری به فرمان عمادالدین سلطان محمود برادر شاه شجاع ( از خاندان آل مظفر) ساخته شده و شامل سردر ورودی و مناره و صحن کوچکی می باشد. نمای سردر این مسجد با کاشیکاری مقرنس کاری زیبائی تزئین یافته است. 

 

اصلا مهم نیست که چقدر طرفدار کتاب خواندن در زندگی تان هستید. فقط کافی است از کتابخانه ای با شکل و شمایلی شبیه «بادلین» سر دربیاورید تا ناخودآگاه دل تان برای کتاب خواندن ضعف برود. وقتی توماس بادلی در سال ۱۵۹۸ تصمیم گرفت مرمت ساختمان قدیمی کتابخانه دانشگاه آکسفورد را شروع کند، هیچ نمی دانست که تا قرن ها بعد اسمش روی کتابخانه آکسفورد خواهد ماند و علاوه بر دانشجویان گردشگرانی هم از سراسر دنیا به آکسفورد می آیند تا سری به این مجموعه قدیمی بزنند؛ مجموعه ای با دالان های بزرگ و قفسه های عریض و طویل که کتاب ها را تا جایی در نزدیکی سقف رسانده است.

مرمت های بادلی و جمع آوری کتاب برای کتابخانه تا سال ۱۶۰۲ ادامه داشت و در این سال در کتابخانه با مجموعه ای حدود دو هزار جلد کتاب به صورت رسمی روی دانشجویان باز شد. اما در سال ۱۹۱۰ کتابخانه با کمبود جا مواجه و قرار شد چندین ساختمان به ساختمان اصلی اضافه شود. در سال ۱۹۳۹ هم ساخت ساختمان جدید کتابخانه تمام شد و مجموعه اصلی و خدمات فنی کتابخانه به این ساختمان منتقل شد. حالا بادلین کتابخانه ای است با چندین ساختمان قدیمی و جدید که فکر قدم زدن لابه لای این قفسه ها و کتاب خواندن در اتاق مطالعه دل هر کسی را می برد.

کتابخانه بادلین کتابخانه اصلی دانشگاه آکسفورد انگلستان و یکی از قدیمی ترین کتابخانه های جهان است. سبک معماری این کتابخانه گوتیک انگلیسی است؛ سبکی مذهبی که از قرن دوازدهم تا پانزدهم در اروپا طرفداران زیادی داشته است. گوتیک سبکی هنری است که همیشه در خدمت کلیسا بوده است. با تماشای دالان های کتا بخانه و اتاق های مطالعه ساختمان مرکزی متوجه شباهت معماری آن به کلیسا می شوید. یکی از ویژگی های معماری گوتیک، قوس تیز است. طاق هایی از این نوع، قبل از اینکه در معماری قرون وسطی استفاده شود، در شرق نزدیک، پیش از اسلام و در معماری اسلامی هم کاربرد داشته است.

شهرت کتابخانه بادلین فقط به دلیل کتاب هایی نیست که در قلبش نهفته است، بلکه به دلیل ساختمان و اتاق های چندوجهی آن است؛ اتاق هایی با تم مذهبی و در عین حال اشرافی که نمایی ادبی و فاخر دارند.

توماس بادلین منابع شرق شناسی فراوانی را برای کتابخانه جمع آوری کرد. در میان این کتاب ها، نسخه های خطی و نگارگری ایرانی و هندی زیادی وجود داشت.

کتابخانه حالا شامل پنج ساختمان است که در خیابان برود قدعلم کرده اند. هر ساختمان نام خود را دارد؛ از ساختمان قرون وسطی دوک هامفری گرفته تا ساختمان جدید کتابخانه بادلین که در سال ۱۹۳۰ ساخته شده است.

موسس این کتابخانه سِر توماس بادلین فیلسوف و سیاستمدار بود. از سال ۱۶۰۲ در این کتابخانه روی دانشجویان و محققان باز شد. در طول سال ها ساختمان کتابخانه گسترده شد و در طول صدوپنجاه سال تبدیل به گنجینه عظیمی از کتب و نسخه ها خطی بسیار گرانبها و نفیس شد. همین گنجینه باعث شد تا غیر از دانشجویان پای گردشگران هم به کتابخانه باز شود.

پنجره های آلومینیومی کتابخانه عمر خارق العاده ای داشته اند. این پنجره ها را ۷۰ سال پیش گایل اسکات طراحی کرده و بین سال های ۱۹۳۷ تا ۱۹۳۹ نصب شده اند.

شاید در نگاه اول فضای داخلی کتابخانه دلگیر و تاریک به نظر برسد اما بنای کتابخانه چه در زمان خودش و چه حالا بعد از قرن ها همچنان منحصربه فرد به حساب می آید. این کتابخانه قانون های سفت و سخت زیادی داشت. یکی از این قانون ها این بود که هیچ آتشی نباید در کتابخانه روشن شود. این قانون که چندان هم بی ربط به نظر نمی رسید، باعث شده بود تا فضای داخلی کتا بخانه همیشه مشکل نور داشته باشد.

البته در پاییز و زمستان مشکل سرما هم به کمبود نور اضافه می شد تا اینکه در دوره ویکتوریا مهندسی با جریان آب گرم زیرزمینی توانست مشکل سرمای کتابخانه را حل کند. اما کتابخانه تا سال ۱۹۲۹ همچنان مشکل کمبود نور داشت. به همین دلیل ساعت کار کتابخانه با مدت زمان نور طبیعی تغییر می کرد و این باعث شده بود که ساعت های استفاده مطلوب از کتابخانه در زمستان بیشتر از چهار تا پنج ساعت در روز نباشد.

معماری کتابخانه باعث شده فضای داخلی آن به لوکیشن مورد علاقه خیلی از فیلمسازان تبدیل شود. مهم ترین حضور کتابخانه هم در سری فیلم های «هری پاتر» بوده است. مدرسه الهیات به عنوان بیمارستان هاگواتز و کتابخانه دوک هامفری هم به عنوان کتابخانه هاگواتز در فیلم آمده است.

صندلی های کتابخانه را ادوارد باربری و جوی اوزگربای که برندگان مسابقه طراحی صندلی برای کتابخانه هستند، طراحی کرده اند. طراحی صندلی هایی که در حال حاضر در کتابخانه مورد استفاده قرار می گیرد، همچنان وامدار فضای کهن کتابخانه است.

کتابخانه فقط مجموعه ای از کتاب ها و نسخه های خطی نیست. علاوه بر اینها مجموعه ای از تابلوهای نقاشی، مجسمه ، ظروف تاریخی، مدال، سکه و حتی چیزهای عجیب و غریب شبیه کورکودیل تاکسیدرمی شده ای از جامایکا هم در تالارهای این کتابخانه پیدا می شود.

از جمله بناهای عام المنفعه که به دستور این حاکم در شهر کرمان ساخته شد، مجموعه گنجعلی خان است که در دوران حکومت او احداث و امروزه از جاذبه های تاریخی و دیدنی شهر کرمان محسوب می شوند.

 

گنجعلی خان از سرداران سلحشور دربار صفویه بود که به سال ۱۰۰۵ قمری به فرمان شاه عباس صفوی حاکم کرمان شد.

او مردی لایق و حاکمی دلیر و مدیر بود. دوران حکومت وی در کرمان از روشن ترین دوران تاریخی این دیار است.

در این دوره کرمان از ثبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خوبی برخوردار بود و این وضعیت از لیاقت و کفایت حاکم گنجعلی خان سرچشمه می گرفت.

اقدامات عمرانی چشمگیری در دوران حکومت وی (۱۰۰۵ – ۱۰۳۴ قمری) صورت گرفت و او سعی داشت شهر ضعفا را لااقل به دهکده اغنیا تبدیل نماید.

از جمله بناهای عام المنفعه که به دستور این حاکم در شهر کرمان ساخته شد، مجموعه گنجعلی خان است که در دوران حکومت او احداث و امروزه از جاذبه های تاریخی و دیدنی شهر کرمان محسوب می شوند.

مجموعه گنجعلی خان از جاذبه های مهم گردشگری شهر کرمان است و شامل میدان، مسجد، حمام، بازار، سرا و سایر ابنیه دیگری است.

این مجموعه که در مرکز شهر کرمان و در حاشیه بازار واقع شده، در ساخت، شکل گیری و تکامل بازار کرمان تأثیر گذار بوده است.

مساحت مجموعه قریب به ۱۱۰۰۰ متر مربع است که دارای یک میدان می باشد و سایر آثار و ابنیه در محورهای شرقی – غربی و شمالی – جنوبی آن شکل گرفته اند.

به منظور تکامل مجموعه و با توجه به کاربری های متفاوت بازارها و مساجد کوچکی در چهار جناح میدان بنا کرده اند و یک مسجد اختصاصی در ضلع شرقی میدان وجود دارد که با توجه به تزیینات منحصر به فرد، می توان آن را موزه ای از هنرهای بدیع معماری برشمرد.

حمام گنجعلی خان:

یکی از مهمترین بناهای مجموعه، حمامی است که در ضلع جنوب میدان و در میانه بازار بزرگ کرمان واقع است و در سال ۱۰۲۰ قمری ساخته شده و معمار آن سلطان محمد، معمار یزدی بوده است.

حمام گنجعلی خان اثری بدیع از نقاشی ها، مقرنس کاری ها، کاشیکاری ها و گچبرهای زیبا همراه با استفاده از تزیینات سنگی بسیار ظریف است.

این حمام ۲۶ متر طول ۳۰ متر عرض و حدود ۱۳۰۰ متر مربع زیربنا دارد، که شامل سردر، دالان ورودی، رختکن، هشتی حدفاصل گرمخانه، خزینه، چال حوض، بخش خصوصی و تون می باشد.

این حمام تا حدود ۶۰ سال پیش دایر بوده اما در حال حاضر کاربری گردشگری پیدا کرده و همه روزه به ویژه در ایام تعطیل، پذیرای بازدیدکنندگان بسیاری است.

در این حمام مجسمه های مومی ملبس به لباس های سنتی مردم کرمان، صحنه هایی از استحمام به شیوه سنتی را به نمایش گذاشته اند.

در کنار این مجسمه ها وسایل مختلف حمام نیز نمایش داده می شود. این مجسمه ها در سال ۱۳۵۲ در دانشکده هنرهای زیبای تهران، طراحی و به این محل منتقل شدند.

میدان گنجعلی خان:

از دیگر آثاری که از مجموعه گنجعلی خان بر جای مانده، میدانی در بخش مرکزی شهر کرمان است که در حاشیه بازار بزرگ واقع شده است و همانند میدان های نقش جهان در اصفهان و یا میرچخماق در یزد، در اطراف خود بعضی از عناصر شهری را گردآورده است.

در ۳ ضلع میدان گنجعلی خان بازار واقع شده و در ضلع دیگرش سرای گنجعلی خان قرار دارد.

وجود حمام، آب انبار، ضرابخانه و همجواری با بازارها و چهار سوق، این مجموعه به هم تنیده را کامل کرده است. طاق نماهای آجری، کاشیکاری، فضای سبز، حوض آب و دیگر آثار دیدنی، بر زیبایی این میدان افزوده اند.

مسجد گنجعلی خان:

مسجد در ضلع شرقی و در جوار سرای گنجعلی خان واقع شده است. ورودی آن از طریق طاق نماهای میدان است که ساده اجرا شده اند. در بدنه داخلی طاق نما تزیینات گچبری با طرح گره دیده می شود که تماشاگر را به خود جلب می کند.

تاریخ احداث مسجد سال ۱۷۰۰ قمری است. نقشه گنبدخانه مربع است که در پاکار تبدیل به ۸ و در مرکز گنبد تبدیل به نورگیر ۱۲ ضلعی شده است. تمامی سطح داخلی گنبد با مقرنسکاری و تزیینات مرسوم دوره صفویه تزیین شده است.

ضرابخانه (موزه سکه):

این بنا در اواسط بازار غربی و در شمال میدان واقع است. نقشه آن چهار طاقی و به شکل ۸ ضلعی می باشد که دارای گنبد مرکزی و ایوان های جانبی است. طاق ها و ایوان های ضرابخانه با گچبری های زیبایی تزیین گردیده است.

این بنا از آثار اواخر دوره گنجعلی خان است و محل ضرب سکه و مسکوکات طلا و و نقره دولتی بوده است و در حال حاضر انواع سکه های قدیمی در غرفه های آن به نمایش گذاشته شده و یکی از معتبرترین موزه های سکه ایران است.

آب انبار:

این بنا در حد میانی بازار غربی قرارگرفته است و دارای سردری زیبا با تزیینات مربوط به دوره صفویه می باشد. تاریخ احداث آن ۱۰۲۹ قمری است. آب انبار به دستور علیمردان خان پسر گنجعلی خان بنا شده است و معمار آن استاد عبدا… بوده است.

این آب انبار با دهلیزی طولانی و راه پله به پا آب راه دارد و مخزن آن در این قسمت واقع شده است. این محل یکی از معتبرترین آب انبارهای شهر در عصر خود تلقی می شده است.

سرای گنجعلی خان:

در ضلع شرقی میدان و در محور آن سردر بلند و زیبایی وجود دارد که تاریخ احداث آن سال ۱۰۰۷ قمری می باشد. ساختمان این سرا در دو طبقه احداث شده است.

در طبقه زیرین دکاکین و در طبقه بالا حجره های تجار ساخته شده اند. نمای این سرا دارای کاشیکاری معرق بوده است. طرح های مورد استفاده نقوش مرسوم عصر صفویه است که تحت تأثیر هنر نقاشی چین و مغول می باشند.

نقشه سرا چهار ایوانی است که در ایوان های شرقی و شمالی و جنوبی تزییناتی از نوع گچبری و نقاشی وجود دارد و در دوره های بعدی ورودی هایی از طرفین شمال و جنوب به داخل آن گشوده اند که سرا را به بازارهای اختیاری و نمد مالی متصل می نماید.

بازار گنجعلی خان:

این بازار خط مستقیمی است که در دو سوی آن دو دروازه ورودی و خروجی شهر یعنی دروازه ارگ و دروازه مسجد (وکیل) قرار دارد.

طول آن حدود ۳ کلیومتر است و متشکل از کاروانسراها، سراها و تیمچه هایی است که همگی در دو راستای عمود بر هم جای گرفته اند.

بخشی از بازار بزرگ کرمان در مجاورت مجموعه گنجعلی خان قرار دارد که بازار مسگری و بازار گنجعلی خان از آن جمله اند. بازار مسگری در امتداد بازار کلاه مالی در ضلع شمالی و شرقی میدان گنجعلی خان هستند که عناصری مثل ضرابخانه و آب انبار در آن قرار گرفته اند.

همچنین بازار جنوبی گنجعلی خان که حمام در اواسط آن قرار دارد و بخشی از بازار بزرگ (راسته بازار) را تشکیل می دهد و در امتداد بازار سراج ها قرار دارد.

در تلاقی بازار غربی و جنوبی در گوشه جنوب غربی، چهار سوق بزرگ شکل گرفته که معماری این فضا در نوع خود کم نظیراست.

تایپ

آشنایی با یکی از عجایب هفتگانه جهان بیشتر فراعنۀ سلسله های سوم و چهارم مصر در کنار لشکرکشی های پرکشتار و رعب انگیزشان، به عمران و آبادانی مصر نیز پرداخته اند. هنر معماری پررمز و راز مصریان مربوط و متعلق به همین دوره است.

با مطالعات گسترده ای که بعدها روی بناهای شگفت انگیز اهرام مصر صورت گرفت، یونانیان این اهرام مصر را در فهرست عجایب هفتگانۀ جهان قرار داده اند. اهرام مصر مقابر عظیم و غول آسای پادشاهان (فراعنه) است که از تخته سنگ های عظیم ساخته شده است.

آشنایی با یکی از عجایب هفتگانه جهان بیشتر فراعنۀ سلسله های سوم و چهارم مصر در کنار لشکرکشی های پرکشتار و رعب انگیزشان، به عمران و آبادانی مصر نیز پرداخته اند. هنر معماری پررمز و راز مصریان مربوط و متعلق به همین دوره است. در زمرۀ کارهای مهم ساختمانی فراعنۀ این دو سلسله، ساخت اهرام مصر است.

با مطالعات گسترده ای که بعدها روی بناهای شگفت انگیز اهرام مصر صورت گرفت، یونانیان این اهرام مصر را در فهرست عجایب هفتگانۀ جهان قرار داده اند. اهرام مصر مقابر عظیم و غول آسای پادشاهان (فراعنه) است که از تخته سنگ های عظیم ساخته شده است.

بزرگترین هرم از این مجموعه اهرام سه گانه در نزدیکی روستای غزه در ناحیۀ ممفیس ساخته شد. این هرم متعلق و به نام هرم خئوپس معروف شده است. هرم خئوپس دارای ۲۳۰ متر عرض و ۵/۱۴۶ متر ارتفاع است و از دو میلیون قطعه عظیم ساخته شده که وزن هر قطعه سنگ ۲۵۰۰ کیلوگرم (۵/۲تن) است.

در اندرون این هرم، راهروها و اطاق های بی شمار و تأسیسات جالب دیگری نیز وجود دارد.این مجموعه مکانی جهت دعا و نیایش به خدایان بوده است. هرمی که جسد مومیایی شدۀ فرعون در آن قرار داده شده بود، ویژۀ این امر یعنی نیایش به خدایان بود.

قبطیان عقیده داشته اند که این نیایش به معنای رستاخیز فرعون و رسیدن وی به مرتبه اعلا یعنی به مقر لاهوتی خدایان بوده است.

در جوار همین هرم معابد متعددی ساخته شده بود که کاهنان مصری در آنجا به اجرای مراسم جادویی و ایراد اوراد و افسون اقدام می کردند. در اطراف هرم با رعایت فواصل پیرامونی مقابر بزرگان و صاحب منصبان مصری ساخته شده است. عرب ها امروز به این ناحیه «مصطبه» می گویند.

در دورۀ زمامداری فراعنه سلسله های اول و دوم، مساحت و به اصطلاح وسعت مقابر بزرگان به اندازۀ وسعت مقابر فراعنۀ این سلسله ها بود و حتی مقبرۀ هماکی از قبر فرعون نیز بزرگ تر بود، ولی مصطبه های امپراتوری عهد باستان مصر که با بناهای سنگی برپا داشته شده بود، در برابر اهرام عظیم بسیار ناچیز جلوه گر بود. این تفاوت و تمایز قابل توجه نشان می دهد که قدرت روزافزون فراعنه تا چه اندازه بوده است.

اسناد و مدارک به دست آمده حاوی این مطالب است که نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ هزار کارگر طی ۲۳ سال هرم بزرگ گیزا را به وجود آوردند.

اهرام را معمولا در جنب باختری رود نیل می ساختند تا ارواح فراعنه با غروب و طلوع خورشید همراستا باشد. باستان شناسان دو علت عمده را دلیل این انتخاب می دانند. شرقی بودن آن نسبت به افق غربی و غروب خورشید و غرابت آن با ممفیس ( Memphis ) شهر مرکزی مصر باستان.دیوارهای اهرام مصر را با سنگ آهنگ درست می کردند تا جلوه ای سفید رنگ به اهرام داده و باعث مشخص بودن آنها تا فواصل چندین مایلی باشد.

سنگ فوقانی اهرام را از جنس گرانیت و دیگر سنگ های سخت ساخته و لایه ای از طلا یا نقره روی آن می کشیدند تا بازتاب دهنده نور آفتاب باشد. نحوه استخراج سنگ ها، چگونگی برش و بیرون کشاندن آنها هنوز مجهول مانده است.

بعضی از یافته ها به وجود قلم های مسی اشاره دارد که برای استخراج سنگ آهک استفاده می شده است. اما سنگ هایی همچون گرانیت، نیازمند ابزاری مستحکم تر برای استخراج بودند. دولریت ( Dolerite ) نوعی دیگر از سنگ سیاه آتشفشانی است که برای این کار مورد استفاده قرار می گرفت. طی فرایند استخراج، دولرتی ها را بر روی لبه سنگ های گرامیتی می ساییدند و آنها را بیرون می آوردند.

نزدیک به ۷۰ کارگر سنگ ها را می کشیدند، در زیر آنها، شکاف هایی به وجود می آوردند و پیچ های چوبی در آن فرو کرده و با آب پر می کردند. پیچ ها منبسط شده و سنگ را به دو نیم می کرد. سپس آنها را برای محل بر روی قایق های مخصوص قرار می دادند.

هیچ بنایی تاکنون نتوانسته عظمتی همانند این اهرام را به جهانیان نشان دهد. در زمان های بسیار قدیم در امریکای مرکزی نیز تمدن هایی بوده و معابد ی را ساخته اند، ولی هرگز این ابهت را نداشته اند. معابد و بناهای سنگین و بزرگ امریکای مرکز نه چنین کاربردی داشته اند که فراعنۀ مصر در نظر گرفته اند و نه این گونه موجب شگفتی جهانیان در تاریخ شده اند و نه از نظر شکل این گونه شکیل و پرجاذبه بوده اند.

قالب هندسی اهرام مصر بی مانند، شگفت انگیز و واقعاً قابل مطالعه و بررسی است. نتایجی که در مطالعات پیرامون اهرام مصر به دست آمده است، هنوز نمی تواند اسرار آن را برای مردم جهان آشکار سازد. به سخن دیگر، صاحب نظران از همان آغاز دریافته بودند که اهرام مصر یکی از عجایب تاریخ هنر معماری بوده، هست و خواهد ماند.

آن گونه که زمین شناسان و اقلیم شناسان اظهارنظر کرده اند، اهرام مصر از همان آغاز با طراحی و محاسبات دقیق علمی که در آن دانش ریاضی مانند هندسه و دیگر علوم خویشاوند و دقیق نقش داشته اند، طراحی و ساخته شده است. اهرام مصر در برابر زلزله های بسیار قوی و شدید که تاکنون صدها بار در مصر روی داده است، کاملاً مقاوم مانده، در حالی که زلزله هایی با شدت و قدرت متوسط بسیار از بناهای مصر را تخریب کرده اند. این امر می رساند که مصریان تا چه اندازه در عرصۀ دانش های گوناگون پیشرفته بوده و در قلمرو معماری از جمله در ساختن و پرداختن چنین عظمتی آن را به کار برده اند.

نکتۀ دیگری که در مورد اهرام مصر مورخان را به اعجاب واداشته ، به کار بردن مصالح ساختمانی مقاوم و به سخن دیگر فناناپذیر است، که به نظر کارشناسان همۀ آنها مصری نبوده و بخش عظیمی از این مصالح را فراعنۀ مصر از سرزمین های دیگر به آنجا آورده اند. در یک جمله می توان این واقعیت را بار دیگر تکرار کرد که یونانیان بحق در روزگاران باستان اهرام مصر را در شمار شگفتی های هفتگانۀ جهان به حساب آورده اند.

تری ویرتس،" فضانورد ناسا در مسیر بازگشت به زمین این عکس واضح و شفاف را از اهرام مصر گرفت. در سال های گذشته نیز فضانوردان بسیاری تلاش کردند تصویری فضایی از اهرام مصر به زمین مخابره کنند؛ اما تمام این تلاش ها ناکام مانده بود.

تایپ فوق العاده مناسب